Legenda o stvaranju Rima i realnost

Legenda

Predanje kaže da je vučica spasila život Romulu i Remu nakon što su u korpi pušteni niz Tibar 

Posle što je sa ocem Anhisom i svojim Penatima napustio Troju u plamenu, Eneja dugo luta Mediteranom pre nego što je stigao u Lacij, gde se ženi Lavinijom, kćerkom kralja Latina. On osniva Lavinij. Njegov sin osniva Albu Longu, kojom vlada njegovih dvanaest naslednika. Zatim dolazi Numitor, otac Reje Silvije. Amulije, Numitorov brat, preotima vlast, a svoju bratanicu postavlja za vestalku, da ne bi imala potomstva. Ali, u devojku se zaljubljuje bog Mars i oplođuje je, uzevši oblik zlatne kiše. Rađaju se tako blizanci, Romul i Rem, i Amulije naređuje da se deca utope u Tibru. Nabujala reka ih je izbacila na obalu, u pećinu Luperkal, u podnožju Palatina. Prvo ih je podojila vučica, a zatim ih je prihvatio pastir Faustul. Romul i Rem izrastaju u snažne mladiće. Posle jedne tuče sa momcima iz Albe, vode ih pred Numitora i on ih prepoznaje. Blizanci ponovo postavljaju svog dedu na presto, a zatim se vraćaju na mesto na kojem su odrasli i tamo osnivaju grad. Romul se uspinje na Palatin, a Rem na Aventin da bi sačekali auspicije. Obojica su zahtevala prvenstvo i, posle svađe, Romul dok Rem prokopava svetu brazdu oko Palatina, ubija svog brata. Ove priče se nalaze kod Vergilija i Tita Livija, ali postoje i druge varijante.

Mapa Rima u vreme Romula kada su zidine bile u obliku kvadrata

Prvi vladar Rima mora da vodi nekoliko ratova protiv suseda, naročito protiv Sabinjana, kojima su Rimljani oteli kćeri da bi sebi obezbedili potomstvo. Najzad je primoran da se udruži sa kraljem Sabinjana, Titom Tacijem. Romul misteriozno nestaje, tokom jedne oluje, kroz Kozje močvare. Njegov naslednik, Sabinjanin Numa, organizuje religiozni život i organizuje kolegije sveštenika. Takođe vrši reformu kalendara. I njega nasleđuje Sabinjanin, izuzetno ratoborni Tul Hostilije. Za vreme njegove vladavine, tokom sukoba sa Albom, došlo je do legendarnog megdana Horacija i Kurijacija. Zatim dolazi poslednji sabinski kralj Anko Marcije, koji postavlja verska pravila ratovanja i osniva luku Ostiju. Posle njegove smrti patres (senatori) postavljaju Tarkvinija (zvanog Stariji), Etrurca, doseljenika koji  je iz Tarkvinija došao sa ženom Takvilom. Dobro se prilagodio i istakao izvanrednim sposobnostima. Za vreme njegove vladavine, Rim je ulepšan i započeti su radovi na izgradnji kanalizacije. Ovog prvog Etrurskog kralja nasleđuje Servije Tulije, čije je stvarno poreklo obavijeno legendom. Stari Rimljani mu pripisuju značajnu reformu: stvaranje centurija na osnovu bogatstva, instituciju centurijatskih komicija (centurijatskih skupština), podelu građana na tribe i izgradnju odbrambenog zida oko sedam brežuljaka, čime je uvećao sveto područje grada, pomerium. Ubijen je u zaveri koju su skovali njegova kćerka i zet, a na prestolu ga je zamenio zet Tarkvinije Oholi, čiji nadimak najbolje govori o njegovoj tiranskoj aroganciji. Ipak, sagradio je Jupiterov hram na Kapitolu. Ali, kada je njegov sin Sekst silovao Lukreciju, poštovanu Rimljanku, suprugu Tarkvinija Kolatina, Kolatin, uz pomoć Junija Bruta, predvodi pobunu kojom su proterani kraljevi i uspostavljena republika. Stranci su, dakle, prognani iz Rima 509. godine pre nove ere, a dvojica prvih konzula bili su Kolatin i Brut.

Realnost

Ako je jasno da je ova „istorija“ koju su preneli antički Rimljani izmenjena sa političkim ciljem (da bi se Grcima, koji tada vladaju, dokazalo da i Rimljani poseduju isto tako staru civilizaciju kao i oni) i nacionalnim (odijanje da se prizna da su neprijatelji Etrurci imali udela u stvaranju Rima), realnost o počecima Grada ni izdaleka nije rasvetljena. Mnogobrojne studije (arheološke, uporedne mitologije itd.) omogućile su da se utvrde neke činjenice.

·         Teritorija Rima je nastanjena mnogo pre osnivanja Grada. Pronađene su grobnice iz desetog veka pre Hr. Kapitol je, bez sumnje, bio najstariji naseljeni brežuljak; pojedini ostaci grnčarije, otkriveni u podnožju brežuljka, datiraju iz 16. Veka pre Hr. Uočljivi su tragovi seoba iz pravca Albe u 8. Veku pre Hr. U to vreme je na brdima postojalo više pastirskih sela. Mesto budućeg Foruma, između brežuljaka, nije ništa drugo do nezdrava baruština prepuna komaraca, koju je često plavio Tibar. Okolne oblasti su vrlo šumovite i teren nije pogodan za zemljoradnju. Na ovoj teritoriji se sreće razno stanovništvo, najviše Latini i Sabinjani, ali i Etrurci koji prelaze Tibar radi trgovine.

·         Teritorija Rima je, zapravo, prolazna zemlja. To je takođe mesto gde okuka reke i jedno ostrvo omogućavaju najlakši prelaz (čak i pre prvog drvenog mosta). Dakle, solane, koje proizvode toliko neophodnu so, nalaze se na etrurskoj strani, duž Tibra. Narodi sa leve strane moraju da pređu reku da bi se snabdeli. To su prednosti položaja Rima: rečni jaz, prostor za iskrcavanje (Forum boarium) i brežuljci koji omogućavaju obalu.

·         Kako je nastao grad? Bez sumnje i putem sinojkizma, što znači okupljanjem različitih sela smeštenim na brežuljcima i razvojem jednog od njih kao jezgra koje počinje da preovlađuje nad drugima (ono sa Palatina). Nastanak je svakako bio rezultat postepenog formiranja, sa povremenim ratovima. Etrurci, zainteresovani za otvaranje kopneog trgovačkog puta ka jugu, brzo su ovim narodima nametnuli svoju vlast i doneli im mnoge elemente urbanizacije (gradnju, političku organizaciju, meliorizaciju doline, što je, postavši Forum, omogućilo stanovnicima sela da se okupe i geografski učvrste svoje jedinstvo...).

·         Dakle, možda su vrlo rano kraljevi bili Etrurci. Glavna Etrurska naselja se otimaju oko tog novog grada koji ima jasan ekonomski značaj: najpre Tarkvijini, zatim Vulci (znamo da je Servije Tulije polatinjeno ime Mastarne, vojskovođe iz Vibene, iz Vulcija), i, na kraju, Kluzij. Povlačenje Etruraca unutar njihovih granica (na drugu obalu Tibra) posle poraza kod Kume 474. godine pre Hr. označava „oslobađanje“ Rima. Bez sumnje se u tom razdoblju menja politički režim.  Mogućno je da su političke reforme koje legenda pripisuje Serviju Tuliju izvršene posle okončanja kraljevstva i da su ubrzale prelazak na res publica.

·         Samo ime Rim je, čini se, etrurskog porekla i potiče od boginje dojenja Rume. Može da se nađe sličnost sa totemskom životinjom Rima, vučicom i legendom o blizancima.